Alweer twee jaar geleden zag ik dit monoloog van Rob Wijnberg, die nog steeds relevant is, wellicht nu nog meer dan toen:
Net als antropoloog David Graeber in zijn boek Debt: the first 5.000 years, herinnert ook Wijnberg ons eraan dat Adam Smith’s ‘vrije’ markt het resultaat is van het bestaan van de overheid die via het recht deze vrijheid creëert en garandeert. Met andere woorden, vrijheid op een gelijk speelveld komt voort uit de overheid. Vrijheid is het resultaat van een voorafgaande inkadering. Wijnberg stelt dat deze voor Smith essentiële functie van de overheid over de jaren heen is verzwakt:
Verder heeft benadrukt Graeber in zijn boek ook nog een belangrijk punt; namelijk de morele implicaties van het feit dat al ons geld als schuld wordt creëert via leningen. Geld is gekwantificeerde schuld; zonder schuld geen geld. Belangrijk is dat het concept van schuld allesbehalve neutraal is; het is een centraal onderwerp in de wereldreligies Jodendom, Christendom en Islam. Al deze godsdiensten worstelen met dit concept en met name met de toepassing van rente over schuld. De Islam is tot op de dag van vandaag de enige van de grote drie religies die rente verbiedt.
Aan het einde van de bovenste video ook nog een belangrijke opmerking: het Nederlandse onderwijssysteem legt het geldsysteem onvoldoende uit, waardoor bij veel mensen de onjuiste indruk bestaat dat het geld voor hun hypotheek door de bank van de buurman geleend wordt, terwijl in de praktijk de bank het geld creëert door middel van het uitgeven van de hypothecaire lening. Ten overvloede: al het bestaande geld is gemaakt als schuld, via leningen. Als je de werking van het geldsysteem, dit enorm oude medium met historische antecedenten functionerend als het centrale informatie-systeem van onze maatschappij, ook maar enigszins wil doorgronden, dan moet je er zelf naar op zoek.
